Không được xem nhẹ
Trong tổ chức và hoạt động của mình, Đảng Cộng sản Việt Nam dựa trên 05 nguyên tắc, trong đó tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản, đồng thời thực hiện các nguyên tắc: Tự phê bình và phê bình, đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng, gắn bó mật thiết với nhân dân, Đảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. Vượt qua các khó khăn, thử thách trong quá trình thực hiện đường lối đổi mới, Đảng ta đã giữ vững và có nhiều tiến bộ trong thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ. Chế độ tập trung, kỷ cương, kỷ luật trong Đảng được giữ vững. Những quyết định lớn của Đảng đã được tổ chức thảo luận rộng rãi, lấy ý kiến của các tổ chức đảng và đảng viên từ cơ sở trở lên. Sinh hoạt của các cấp ủy và tổ chức đảng được tiến hành dân chủ, cởi mở hơn, các cấp ủy viên mạnh dạn trình bày ý kiến riêng của mình, tăng cường các hình thức giao ban, hội thảo tiếp xúc trực tiếp giữa cán bộ chủ chốt với đảng viên và nhân dân.
Sở dĩ nguyên tắc tập trung dân chủ được Đảng ta hết sức coi trọng và quy định rõ nội dung cụ thể trong Điều 9, chương II của Điều lệ Đảng hiện nay, bởi vì đây là nguyên tắc cơ bản quy định việc xây dựng cơ cấu, hình thức tổ chức của Đảng, chế độ sinh hoạt, chế độ bầu cử các cơ quan lãnh đạo của Đảng. Nguyên tắc này quy định các chế độ để giải quyết các mối quan hệ trong nội bộ Đảng, như: Giữa cấp trên với cấp dưới, giữa tập thể với cá nhân, giữa đa số với thiểu số; quy định phương pháp tác phong lãnh đạo của Đảng, bảo đảm cho các cấp ủy, tổ chức đảng và mỗi đảng viên vừa phát huy trách nhiệm sáng tạo, tích cực, chủ động, vừa tập trung được sức mạnh trí tuệ của mỗi đảng viên và sức mạnh của toàn Đảng.
Nguyên tắc tập trung dân chủ là cơ sở bảo đảm cho sự đoàn kết thống nhất trong Đảng về mặt tổ chức; đồng thời sự thống nhất về mặt tổ chức là điều kiện vật chất để bảo đảm cho sự thống nhất về mặt chính trị, tư tưởng được giữ vững và trở thành hiện thực. Nguyên tắc tập trung dân chủ là tiêu chuẩn cơ bản để phân biệt đảng cộng sản chân chính với các đảng cơ hội khác.
Trong sự nghiệp đổi mới đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng, với vị trí là nền tảng của Đảng, là hạt nhân chính trị ở cơ sở, TCCSĐ đã phát huy tốt vai trò, trách nhiệm của mình trong lãnh đạo toàn diện các mặt của đời sống xã hội và công tác xây dựng nội bộ Đảng ở cơ sở. Để bảo đảm phát huy vai trò của mình, hầu hết các TCCSĐ đã thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ. Chế độ tập trung, kỷ cương, kỷ luật trong Đảng được giữ vững.
Những quyết định lãnh đạo của Đảng đã được tổ chức thảo luận rộng rãi, lấy ý kiến của đảng viên và các chi bộ trực thuộc đảng ủy cơ sở; sinh hoạt của các cấp ủy và tổ chức đảng được tiến hành dân chủ cởi mở hơn; các cấp ủy viên mạnh dạn trình bày ý kiến riêng của mình; tăng cường tiếp xúc trực tiếp, thường xuyên giữa cán bộ chủ chốt với đảng viên và nhân dân trên địa bàn; dân chủ trong Đảng, trong hệ thống chính trị và dân chủ trong xã hội ở cơ sở đã có nhiều bước khởi sắc.
Việc bầu cử trong Đảng, chính quyền và các đoàn thể cũng như phong cách lãnh đạo của cấp ủy cơ sở đã thể hiện sự dân chủ rất rõ nét. Công tác tổ chức và cán bộ được tiến hành công khai, dân chủ. Tình trạng cục bộ, mất đoàn kết trong nội bộ được chấn chỉnh kịp thời. Những kết quả đạt được trong việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng ở cơ sở đã tạo ra sự đồng thuận giữa Đảng và nhân dân ở cơ sở, từ đó, góp phần quan trọng trong sự phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương.
Tuy nhiên, việc nhận thức và thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ ở một số TCCSĐ vẫn còn những hạn chế, khuyết điểm. Nhận thức của một số cấp ủy, tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên chưa thật sâu sắc, đầy đủ, thống nhất về vị trí, vai trò, bản chất của nguyên tắc; chưa thấu suốt và thực hiện tốt các nội dung của nguyên tắc đã được xác định trong Điều lệ Đảng. Chế độ tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách ở một số tổ chức đảng có lúc, có nơi chưa nghiêm, có lúc vi phạm dân chủ, còn có nơi biểu hiện dân chủ hình thức, kỷ luật lỏng lẻo, cục bộ, gây mất đoàn kết nội bộ...
Buổi sinh hoạt chi bộ thôn Thanh Ly 1, Đảng bộ xã Bình Nguyên
Cần phát huy hơn nữa
Thời gian đến, để thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng cần thực hiện cùng lúc nhiều giải pháp, đó là:
Thứ nhất, thường xuyên tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về nguyên tắc tập trung dân chủ cho cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ chủ chốt. Cấp ủy phải nắm vững nội dung, yêu cầu, tầm quan trọng của nguyên tắc tập trung dân chủ trong tình hình mới; phải giáo dục cho cán bộ, đảng viên nắm chắc nhiệm vụ, quyền hạn của đảng viên theo quy định của Điều lệ Đảng. Thực hiện tốt chế độ thông tin trong nội bộ để nâng cao nhận thức mọi mặt cho cán bộ, đảng viên. Đấu tranh chống những luận điệu xuyên tạc, phủ nhận nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng.
Thứ hai, các cấp ủy, tổ chức đảng phải xây dựng và hoàn thiện quy chế làm việc. Quy chế làm việc phải bảo đảm quán triệt, cụ thể hóa nội dung của nguyên tắc tập trung dân chủ. Trong đó, chú ý bảo đảm thực hiện tốt các quyền của đảng viên, nhất là quyền được thảo luận, chất vấn, phê bình, thông tin, bảo lưu ý kiến.
Thứ ba, phát huy dân chủ đi đôi với tăng cường kiểm tra, giám sát, giữ nghiêm kỷ cương, kỷ luật trong Đảng. Từng tổ chức đảng và đảng viên chấp hành nghiêm chỉnh các nguyên tắc, chế độ sinh hoạt đảng, các chỉ thị, nghị quyết của cấp trên và cấp mình. Đảng viên ở mọi cương vị phải gương mẫu chấp hành và vận động gia đình, nhân dân chấp hành nghiêm chỉnh Hiến pháp, pháp luật và các chính sách của Nhà nước, các quy định của chính quyền địa phương. Xử lý kiên quyết, kịp thời những tổ chức đảng và đảng viên vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ.
Thứ tư, thực hiện nghiêm túc chế độ tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách trong lãnh đạo thực hiện các nhiệm vụ chính trị của địa phương; khắc phục tình trạng bao biện làm thay, hoặc buông lỏng vai trò lãnh đạo của Đảng ở cơ sở. Phát huy vai trò, trách nhiệm, tính chủ động của người đứng đầu và xử lý nghiêm túc người đứng đầu khi vi phạm.
Tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản của Đảng ta. Thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ sẽ bảo đảm cho TCCSĐ vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, nâng cao năng lực lãnh đạo và chiến đấu của Đảng ở cơ sở, từ đó, sẽ tạo ra sự đồng thuận giữa Đảng với nhân dân, sẽ là cơ sở để các tổ chức đảng lãnh đạo nhân dân thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị của địa phương, góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, phát triển.