Giáo dục trong gia đình, theo Người là mỗi người nhắc nhở, dạy bảo nhau, các cụ phụ lão thi đua, đốc thúc con cháu tham gia mọi công việc, các cháu nhi đồng thi đua học hành và giúp đỡ người lớn, “vợ chưa biết thì chồng bảo, em chưa biết thì anh bảo, cha mẹ không biết thì con bảo”. Bác nhắc nhở trong gia đình các bậc cha mẹ phải gương mẫu trước con em, trẻ em hay bắt chước cho nên các thầy giáo, cha mẹ đều phải gương mẫu từ lời nói đến việc làm. Trong xã hội hiện nay còn tồn tại nhiều tệ nạn, những cám dỗ đối với trẻ em, gia đình chính là nơi bảo vệ và giúp cho con em mình duy trì được lối sống văn hóa. Và chính gia đình là nơi khởi đầu những ý tưởng đầu tiên của con trẻ về sự tự chủ, vâng lời, về sự thật, sự tha thứ, hình thành lối sống văn hoá tốt đẹp, lòng yêu nước, sự đùm bọc lẫn nhau.
Văn hóa ứng xử là hạt nhân gắn kết mọi thành viên trong gia đình và tất cả những tinh túy của truyền thống văn hóa ứng xử của dân tộc cũng từ nguồn cội này mà ra. Đối với người Việt Nam, quan hệ gia đình là một trong những mối quan hệ quan trọng nhất. Mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình là nơi duy trì truyền thống và trao quyền các giá trị văn hóa. Nó tạo dựng cơ sở cho sự trật tự, ổn định xã hội và hình thành nhân cách con người. Gia đình Việt Nam với tất cả các mối quan hệ bên trong của nó đang biến đổi trong thời đổi mới, vừa kế thừa truyền thống vừa hướng tới xây dựng gia đình hiện đại. Do đó, xây dựng gia đình nề nếp, có văn hóa, xây dựng “gia đình ông bà, cha mẹ mẫu mực, con cháu hiếu thảo” có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc xây dựng con người mới.
Chủ tịch Hồ Chí Minh được sinh ra, lớn lên và trưởng thành cũng từ cái nôi của một gia đình mang đậm những nét điển hình văn hóa ứng xử của một gia đình truyền thống Việt Nam. Từ những điểm mạnh đó của truyền thống văn hóa gia đình, có thể vận dụng văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh để giáo dục mỗi thành viên trong gia đình. Với người lớn, Bác Hồ là động lực để họ học tập và làm theo tấm gương của Người. Với các em thuộc thế hệ mầm non, việc thi đua thực hiện tốt ‘Năm điều Bác Hồ dạy” là động lực để thúc đẩy các em luôn chăm ngoan, học giỏi, nghe lời thầy cô, ông bà, cha mẹ, thương yêu bạn bè…. để xứng đáng là “Cháu ngoan Bác Hồ”. Giáo dục ứng xử văn hóa Hồ Chí Minh trong gia đình là điều cần thiết trong điều kiện hiện nay. Nếu làm được điều đó, nó sẽ có tác dụng đem đến cho mọi thành viên trong gia đình nói riêng và lan tỏa ra toàn xã hội một niềm tin, một nhận thức đúng đắn về quan hệ xã hội, tránh được những biểu hiện sai lệch do mặt trái của cơ chế thị trường mang lại.
Bác Hồ đến thăm gia đình công nhân ở Trường Công nhân năm 1961
Với vị trí đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, với vai trò và mối quan hệ hữu cơ giữa gia đình và xã hội, gia đình có no ấm, hòa thuận thì xã hội mới ổn định và phát triển. Sức mạnh của xã hội bắt nguồn từ sức mạnh của gia đình. Từ bao đời nay, ở nước ta, gia đình vẫn được coi là tế bào cơ bản và tự nhiên của cộng đồng xã hội. Gia đình Việt Nam được hình thành và phát triển với những chuẩn mực giá trị tốt đẹp từ mấy nghìn năm và qua nhiều thế hệ. Với kết cấu bền chặt, gia đình Việt Nam có nhiều thế hệ cùng chung sống, gắn kết với nhau tạo nên sức mạnh dòng họ, góp phần làm nên sức mạnh cộng đồng. Gia đình là chốn nương náu của mỗi con người, một thiết chế có luật lệ và tôn ti trật tự luôn mang lại những cảm giác an toàn cho các thành viên của nó. Chính gia đình đã tạo nên một xã hội bền vững.
Dưới ánh sáng của Tư tưởng Hồ Chí Minh về gia đình, nhờ đường lối, chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước, gia đình Việt Nam vẫn duy trì được nền tảng vững chắc. Nhiều giá trị tốt đẹp được phát huy, một số tập tục lạc hậu được loại bỏ dần, làm cho gia đình vẫn duy trì được bản sắc dân tộc, vừa tiếp thu những tinh hoa của thời đại, mãi mãi là cái nôi nuôi dưỡng các thế hệ người Việt Nam. Tuy nhiên, trong thực tế, những năm gần đây, gia đình Việt Nam đang đứng trước những thử thách mới. Tiến trình mở cửa hội nhập quốc tế và mặt trái của cơ chế thị trường, của toàn cầu hóa đang tác động vào những mối quan hệ của gia đình Việt Nam. Những biểu hiện tiêu cực và tệ nạn xã hội, tình trạng xâm hại trẻ em, bạo lực gia đình, buôn bán phụ nữ, trẻ em, số vụ ly hôn ngày càng gia tăng, số thanh thiếu niên phạm pháp hình sự ngày càng nhiều, có cả học sinh, sinh viên, sự vô trách nhiệm trong giáo dục con cái… là những mối hiểm họa có nguy cơ phá vỡ sự bền vững gia đình, cần phải kiên quyết đấu tranh ngăn chặn.
Nhân Ngày Gia đình Việt Nam (28-6), các hoạt động tôn vinh các giá trị cao quý của gia đình đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ, sự tham gia tự nguyện và đầy trách nhiệm của các cấp, các ngành, các đoàn thể, các tổ chức và mọi gia đình ở khắp mọi miền đất nước. Những gia đình tiêu biểu, ông bà, cha mẹ gương mẫu, con cháu hiếu thảo… được biểu dương, trẻ em nghèo hiếu học được tặng quà, càng làm cho ý nghĩa Ngày Gia đình thêm sâu sắc. Các gia đình tiêu biểu là những tấm gương sáng lan tỏa trong cộng đồng, góp phần tạo nên những thực thể xã hội khỏe mạnh, đủ sức chống lại những yếu tố tiêu cực trong quá trình vận hành nền kinh tế thị trường, mở cửa, hội nhập…
Để mỗi gia đình Việt Nam thật sự là tổ ấm của mỗi người, là tế bào lành mạnh của xã hội, vấn đề quan trọng hàng đầu là nâng cao nhận thức của mỗi công dân trong xã hội, coi đầu tư cho gia đình là đầu tư cho phát triển bền vững. Gia đình có trách nhiệm với xã hội. Nhà nước và xã hội có trách nhiệm bảo vệ sự ổn định và phát triển của gia đình. Cán bộ, đảng viên có trách nhiệm gương mẫu chăm lo xây dựng chính gia đình mình và vận động nhân dân cùng thực hiện. Gia đình gương mẫu cần được tôn vinh, khen thưởng; thái độ vô trách nhiệm với gia đình phải bị lên án mạnh mẽ. Xây dựng gia đình phải trên cơ sở kế thừa, phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam, đồng thời tiếp thu có chọn lọc các giá trị tiên tiến của thời đại về gia đình.