Thời gian gần đây, có rất nhiều vụ việc khiếu nại chủ yếu liên quan đến việc Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội như đòi được bồi thường đất ở, nâng giá bồi thường, tăng tiền hỗ trợ, bố trí tái định cư, giải quyết việc làm; đòi lại đất cũ, tranh chấp đất đai, nhà ở. Ngoài ra, có một số khiếu nại liên quan đến việc thực hiện chính sách xã hội, kỷ luật của cán bộ, công chức...Về nội dung tố cáo, chủ yếu là tố cáo cán bộ, công chức làm sai chính sách, tiêu cực trong quản lý đất đai, tài chính, đầu tư, xây dựng cơ bản, thực hiện chính sách xã hội; thiếu trách nhiệm trong việc giải quyết khiếu nại, chưa xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật.
Nguyên nhân dẫn đến tình hình khiếu nại, tố cáo hiện nay thì có nhiều nhưng chủ yếu là do cơ chế, chính sách, pháp luật còn có những bất cập, chưa phù hợp thực tế; công tác quản lý nhà nước chưa được đảm bảo chặt chẽ, còn có những sai phạm, nhất là trong lĩnh vực quản lý đất đai. Trong nhiều trường hợp khiếu nại về bồi thường giải phóng mặt bằng, đòi lại đất nhưng thiếu cơ chế, chính sách để giải quyết thỏa đáng. Công tác quản lý nhà nước về đất đai còn buông lỏng, để xảy ra sai phạm nhưng chưa được xử lý triệt để, kịp thời. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một số trường hợp người dân mặc dù việc khiếu nại, tố cáo đã được cơ quan có thẩm quyền xem xét, giải quyết đảm bảo quyền lợi, đúng pháp luật nhưng vẫn cố tình khiếu nại, tố cáo vượt cấp làm cho tính chất vụ việc ngày càng phức tạp, kéo dài; có thái độ gay gắt, cực đoan, có hành vi quá khích tại Ban tiếp công dân của huyện và các địa phương, đơn vị.
Trong quá trình thực hiện thu hồi đất của dân chưa đảm bảo trình tự, thủ tục, thiếu công khai, minh bạch, dân chủ, công bằng. Khi phát sinh khiếu nại, tố cáo, một số địa phương, ngành chưa làm tròn trách nhiệm của mình, thiếu quan tâm giải quyết từ cơ sở, có nhiều vụ việc công tác thẩm tra, xác minh còn sơ sài, thu thập chứng cứ chưa đầy đủ, kết luận thiếu chính xác, áp dụng pháp luật cứng nhắc, phương án giải quyết thiếu thuyết phục, giải quyết chậm, thậm chí một số vụ việc giải quyết sai quy trình phải giải quyết lại nhiều lần, do đó nhân dân không đồng tình và tiếp tục gửi đơn khiếu nại, tố cáo.
Sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước để giải quyết khiếu nại, tố cáo có lúc chưa tốt, còn có hiện tượng đùn đẩy trách nhiệm, chuyển đơn lòng vòng, trả lời thiếu thống nhất. Việc tuyên truyền, giáo dục, vận động, thuyết phục, hướng dẫn người khiếu nại, tố cáo và công tác hòa giải ở cơ sở chưa được quan tâm thực hiện đúng mức nên có những vụ việc đơn giản vẫn phát sinh đơn thư khiếu nại, tố cáo vượt cấp.
Từ thực trạng trên, để nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo trong thời gian đến, cần triển khai thực hiện tốt một số giải pháp chủ yếu sau:
(Hội nghị tập huấn hướng dẫn quy trình tiếp công dân tại xã Bình Triều)
(Lĩnh vực đất đai thời gian qua phát sinh nhiều đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân)
Đề cao trách nhiệm, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, trước hết là vai trò lãnh đạo của các cấp ủy, quản lý điều hành của chính quyền. Các địa phương, đơn vị phải chủ động xây dựng kế hoạch thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo, phân công cán bộ công chức phụ trách theo dõi một cách cụ thể, ổn định, có trình độ chuyên môn nghiệp vụ, uy tín và gần gũi với nhân dân để giải quyết kịp thời, dứt điểm các vụ việc khiếu nại, tố cáo. Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, tập trung chỉ đạo việc thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền. Trong quá trình giải quyết phải thu thập đầy đủ thông tin, tài liệu, chứng cứ khách quan, làm rõ nguyên nhân phát sinh khiếu nại, tố cáo, kết luận rõ đúng, sai, đề ra phương án giải quyết phù hợp, có lý, có tình.
Các địa phương, đơn vị củng cố và chấn chỉnh công tác tiếp công dân, thực hiện nghiêm túc chế độ tiếp dân, công khai đầy đủ các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, tố cáo. Những vụ việc phức tạp các đồng chí lãnh đạo cần bố trí thời gian trực tiếp đối thoại, tiếp công dân để chỉ đạo giải quyết một cách kịp thời. Khi xảy ra khiếu kiện nhiều người thì các cơ quan, ban ngành có liên quan phải tăng cường công tác phối hợp để tiếp dân và vận động công dân, đồng thời có biện pháp giải quyết kịp thời, dứt điểm, không để kéo dài, tái khiếu kiện hoặc xảy ra điểm nóng phức tạp.
Tăng cường công tác thanh tra trách nhiệm về giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với Thủ trưởng và cán bộ, công chức có trách nhiệm ở các địa phương, đơn vị, tập trung vào những nơi có nhiều vụ việc khiếu nại, tố cáo kéo dài, vượt cấp, nhiều người, phức tạp; chất lượng, hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo thấp; không chấp hành nghiêm sự chỉ đạo của cấp trên... để làm rõ trách nhiệm của tập thể, cá nhân, kiến nghị chấn chỉnh những tồn tại, yếu kém, xử lý công khai, nghiêm minh những cán bộ công chức thiếu trách nhiệm, vi phạm pháp luật trong giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức pháp luật của cán bộ, nhân dân; tăng cường vận động, thuyết phục công dân chấp hành pháp luật và các quyết định giải quyết của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Đối với các trường hợp lợi dụng khiếu nại, tố cáo để kích động, gây rối thì phải tiến hành làm rõ, xử lý nghiêm minh theo pháp luật.
Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo phải đảm bảo đúng quy trình, thời gian quy định. Phân loại được nội dung, yêu cầu của người khiếu nại, tố cáo một cách chính xác, khách quan. Nhằm hạn chế các thiếu sót trong quá trình ban hành quyết định giải quyết nội dung khiếu nại, tố cáo của công dân.
Tập trung rà soát, xử lý giải quyết dứt điểm các vụ việc khiếu nại, tố cáo còn tồn đọng, kéo dài có tính chất phức tạp liên quan đến quyền lợi của nhiều người nhất là lĩnh vực đất đai; bên cạnh đó cần phải tăng cường hơn nữa công tác củng cố, quản lý hồ sơ về dữ liệu đất đai để làm cơ sở pháp lý cho việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho nhân dân.
Tiếp tục đề xuất, kiến nghị với các cấp có thẩm quyền hoàn thiện hệ thống pháp luật sát với thực tế, để nâng cao tính khả thi, hiệu lực, hiệu quả của hệ thống pháp luật; chấn chỉnh, tăng cường công tác quản lý nhà nước trên các lĩnh vực, nhất là lĩnh vực đất đai, đầu tư, xây dựng, tài chính, ngân sách, chính sách xã hội; thực hiện tốt công tác cải cách hành chính, tạo điều kiện thuận lợi để công dân thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của mình nhằm hạn chế đến mức thấp nhất phát sinh khiếu nại, tố cáo, nhằm tạo động lực mới trong phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn./.