Cây cà gai leo có tên khoa học Solanum hainanense, dân gian hay gọi là cà quánh. Cà gai leo là cây nhỏ, cành non tỏa rộng, phủ lông hình sao và có nhiều gai. Theo kinh nghiệm dân gian, cà gai leo được dùng làm thuốc chống viêm, chữa phong thấp, chống u và có tác dụng giải rượu. Tác dụng của cây cà gai leo đã được nhiều công trình khoa học chứng minh, nó là thảo dược có tác dụng rất hiệu quả trong điều trị viêm gan virus, hạ men gan, xơ gan, giải độc gan. Do đó, cây cà gai leo đã được nhiều công ty dược liệu ứng dụng thành công vào phát triển các sản phẩm hỗ trợ điều trị bệnh về gan.
Xã Bình Định Nam nói riêng cũng như các xã cánh Tây của huyện Thăng Bình từ lâu vẫn được biết đến là những địa phương nghèo, với đa số diện tích đất hoang hóa, cằn cỗi. Tuy nhiên, đặc điểm thổ nhưỡng của vùng này lại đặc biệt phù hợp với sự phát triển của cây cà gai leo, bởi loại dược liệu này không đòi hỏi nhiều công chăm sóc, rất dễ dàng sinh sôi, phát triển trên đất cằn. Thế là vùng đất đồi trọc từng được ví “chó ăn đá, gà ăn sỏi” năm nào, giờ đã xanh um cây dược liệu. Chỉ với vài sào đất, sau 3-4 tháng, nhiều gia đình ở xã Bình Định Nam có thể thu về trên 20 triệu đồng.
Có dịp về thôn Thanh Sơn của xã Bình Định Nam, đến nhà nào cũng thấy trồng cây dược liệu cà gai leo. Hỏi ra thì người dân ở đây cho biết, trồng loại cây này đem lại giá trị kinh tế cao nên họ đã chuyển đổi những diện tích trồng ngô, sắn không hiệu quả sang cà gai leo. Điển hình như gia đình anh Lưu Văn Kiều có 4 ha đất rẫy trồng ngô, sắn, mía trước đây giờ đã chuyển sang trồng ca gai leo. Anh Kiều cho biết: “Với 4 ha cà gai leo mỗi năm sản xuất 3 vụ, mỗi vụ sau khi trừ chi phí cho gia đình anh thu nhập khoảng 280 triệu đồng, tức 01 ha cà gai leo cho thu nhập khoảng 70 triệu đồng”.
Tương tự như trường hợp ông Nguyễn Minh Tâm cũng ở tổ 2, thôn Thanh Sơn chỉ với 3 sào đất, trong vòng 6 tháng, ông thu về trên 20 triệu đồng sau khi thu hoạch xong 2 vụ cà gai leo. Rồi ông Nguyễn Đình Thành ở gần đó cũng dành 5 sào đất rẫy để trồng cà gai leo để tăng thêm nguồn thu nhập cho gia đình. Với thời gian sinh trưởng ngắn, chỉ từ 3-4 tháng, lại không tốn nhiều công chăm sóc, nên cây cà gai leo đã mở ra hướng đi mới cho nhiều nông dân ở xã Bình Định Nam. Nói về đầu ra của sản phẩm sau khi thu hoạch, anh Thành cho biết thêm: “Chúng tôi thu hoạch xong, cho vào máy cắt rồi phơi khô, sau đó lái buôn đã đến tận nhà để thu mua, không cần phải vận chuyển đâu xa, 01kg cà gai leo phơi khô được bán với giá 67.000đồng”.
Công đoạn thu hoạch phơi khô cà gai leo của gia đình anh Nguyễn Minh Tâm
Được biết, địa chỉ thu mua cà gai nhiều nhất trong thôn Thanh Sơn là gia đình anh Nguyễn Ngọc Thông. Ngoài thu mua cà gai khô sau khi thu hoạch để bán cho các cơ sở đông y ở Thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Gia Lai, anh còn là cơ sở cung cấp cây giống cho bà con trong vùng. Vào nhà anh thấy vườn ươm giống cây cà gai leo xanh mướt, hỏi về quy trình ươm giống anh Thông cho biết: “Ban đầu cũng khó khăn vì nếu không chăm sóc tốt, không tưới đủ nước và bón đủ thuốc nhử rễ thì cây sẽ chết. Cây sau cắt nhánh về anh mua ly nhựa nhỏ về bỏ đất cắm vào và bón thuốc nhử rễ, sau hơn 01 tháng thì cây nứt rễ và anh bán với giá 2.000 đồng 01 ly nhựa (3 cây). Sau vài lần thất bại, anh đã tích lũy được kinh nghiệm trong việc ươm giống cây cà gai leo và trở thành địa chỉ tin cậy cung cấp cây giống cho bà con”. Tính ra một năm anh có thể sản xuất 4-5 vụ cây giống, chính nhờ bán cây giống đã cho gia đình anh thu nhập khoảng 150 triệu đồng/năm. Nhận thấy mô hình có hiệu quả, anh đã khuyến khích bà con xung quanh trồng và đảm bảo đầu ra để họ yên tâm sản xuất. Bởi theo anh cho biết, hiện nay nhiều cơ sở đông y và công ty dược liệu đang cần nguồn hàng lớn cây cà gai để chế biến thuốc chữa bệnh gan. Anh Nguyễn Ngọc Thông cho biết thêm: “sau khi nhận thấy mô hình trồng cà gai leo mang lại hiệu quả kinh tế cao lại không phải lo âu về đầu ra, nên nhiều gia đình ở đây đã quyết định chuyển đổi diện tích đất đồi, rẫy sang trồng cà gai”. Việc trồng cà gai leo ồ ạt cũng không quá lo, bởi trồng ra bao nhiêu bán được bấy nhiêu mà chi phí bỏ ra cũng rất ít. Tính kinh tế không cây gì có thể sánh bằng cây này- anh Thông nói.
Mỗi luống cây giống này của gia đình anh Nguyễn Ngọc Thông cho thu nhập khoảng 5-6 triệu đồng
Việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ đất lúa, đất rẫy kém hiệu quả sang cây dược liệu cà gai leo thời gian qua đã giúp nhiều nông dân xã Bình Định Nam tăng thu nhập, phát triển kinh tế gia đình. Tận dụng lợi thế điều kiện đất đai thỗ nhưỡng, nhiều hộ dân ở xã Bình Định Nam đã tạo được kinh tế ổn định, từng bước vươn lên thoát nghèo. Hiện nay, thu nhập bình quân đầu người của xã Bình Định Nam đã cao hơn mức mặt bằng chung toàn huyện, đạt gần 24 triệu đồng/người/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 11,2%, đạt tiêu chí về thu nhập của xã Nông thôn mới. Như vậy, có thể khẳng định phát triển mô hình trồng cây dược liệu là một trong những cách làm hiệu quả và là hướng đi đúng cho xã Bình Định Nam đang phấn đấu hoàn thành mục tiêu về đích xã nông thôn mới trong năm 2016.