Nếu ai đó một lần đặt chân đến mảnh đất này thì sẽ rõ điều gì đã làm cho nơi này vượt lên với bao đổi thay khác lạ như thế. Đúng là một làng quê được ví như “Làng nấm” thật sự, khi toàn xã có đến 71 hộ làm nấm song hầu hết là thôn Châu Lâm này. Nông dân trước đây chủ yếu sản xuất lúa, sắn là chính nhưng đã quyết định chuyển sang nghề “tay phải” là trồng nấm. Đi qua từng ngõ xóm, đường làng, hai bên đường thoáng nhìn đâu đó, gần xa cũng nhấp nhô những trại nấm lợp bằng tấm bạc ni lông màu xanh đậm. Theo chân anh Trương Văn Anh, Chi hội trưởng nông dân thôn Châu Lâm, tôi ghé vào thăm lại một số hộ gia đình chuyên làm nấm. Gặp anh Lê Văn Bảy tổ 18, qua câu chuyện “nhà nông” anh cho biết “Gia đình tôi đã bén duyên với nghề trồng nấm hơn bảy năm nay, nói thiệt là nhà tôi lâu nay khấm khá lên cũng từ nghề này”. Được biết với quy mô làm nấm của gia đình anh hiện ở mức không lớn lắm, trung bình mỗi tháng 2 đợt (vụ) số lượng 2.000 bánh rơm và sản lượng nấm thu hoạch được từ 1 – 1,4 tạ với giá bán trung bình 70.000 đồng/kg thì sau khi trừ xong chi phí nguyên liệu, phối giống, nhân công… thì còn lãi khoảng 6 – 7 triệu đồng/tháng. Ngoài ra, vợ anh cho biết có khi hụt hàng “cầu vượt cung” thì giá cả có thể đội lên tới 150.000 đồng/kg là lãi nhiều, nhất là làm sao để nấm thu hoạch rộ vào dịp ngày rằm, mồng một âm lịch hằng tháng là tốt. Thời gian thu hoạch nấm ở đây thường vào 01h00 khuya rồi sau đó, ngay trong đêm vận chuyển đến bán tại các chợ đầu mối chuyên thu mua ở Nam Phước, Đà Nẵng… Nghề làm nấm tuy có phần vất vả song nhờ nguồn thu nhập từ nấm kha khá nên đã dần thu hút nhiều gia đình hội viên nông dân tham gia và sắn bó với nghề.
Anh Bảy nói tỏ vẻ lạc quan “Ở làng Châu Lâm này đất đai điều kiện làm ăn khó khăn nên trước đây nhiều người bỏ nhà đi xa “tha phương cầu thực”, vậy mà từ khi nghề trồng nấm phát triển đem lại kinh tế họ lại quy về mảnh đất quê hương, nơi “chôn nhau cắt rốn” của mình để làm ăn, sinh sống, gắn bó với nghề này”. Phải chăng nghề trồng nấm nơi đây đã như một luồng gió mới mang đầy sinh khí, căng tràn sức sống đã vực dậy làng quê nghèo bao năm nay. Riêng nhờ thu nhập từ nghề trồng nấm mà anh Bảy cũng đã thoát nghèo, xây dựng nhà cửa khang trang, mua một xe bán tải, sắm sửa phương tiện trong gia đình… giá trị trên hàng trăm triệu đồng. Qua tâm sự của nông dân, bên cạnh mặt thuận lợi, thu nhập cao của nghề trồng nấm thì hiện nay cũng đối mặt với nhiều khó khăn như giá nguyên liệu “độc nhất” là rơm lên quá cao với giá một ha vận chuyển về tận nhà đã lên đến 8 triệu đồng, gấp hai, ba lần trước đây, nguyên do phải mua tận Duy Xuyên, Quế Sơn… Cộng với tiền thuê người làm ngày công tăng cao (đàn ông 250.000 đồng/ngày, phụ nữ 200.000 đồng/ngày) và sâu lạ xuất hiện phá hoại bào tử nấm… nên đã ảnh hưởng đến nghề này. Do vậy anh Bảy chia sẻ thêm “mình phải hết sức chịu cực, chịu khó, cần cù, chăm chỉ và phải biết tính toán thật kỹ lưỡng từng tí thì mới có lời được”.
Đến với mô hình làm nấm của hội viên nông dân Nguyễn Đăng Khoa, thì con đường để nghề nấm “về nhà” là cả một quá trình nhọc nhằn, gian khó, dày công tìm kiếm học hỏi, khó khăn, trải qua khổ cực hơn nhiều người khác trong làng. Anh thổ lộ niềm ưu tư riêng của mình “với gia đình em trước đây cũng thuộc hộ nghèo, hoàn cảnh túng quẩn do ruộng đất không có bao nhiêu, song em nghĩ chẳng lẽ khỏe mạnh thế này mà lại bất lực “bó tay” cam chịu cảnh “cái nghèo đeo lấy cái khổ” mãi hoài sao được”. Vậy là từ suy nghĩ, trăn trở trên, anh đã mày mò tìm hiểu nhiều nguồn thông tin từ báo, đài, internet… và năm 2002 anh quyết định vay mượn tiền, cất công lặn lội ra tận Huế để học nghề rồi trở thành người “tiên phong” đem “nghề nấm” về làng Châu Lâm này. Anh cho biết thêm hiện nay hộ nông dân ở đây chuyển đổi sang nghề trồng nấm tăng nhanh, quy mô ngày càng mở rộng nên giá nguyên liệu, nhân công cũng tăng theo làm ảnh hưởng đến nghề này, do đó gia đình anh đang dự tính sẽ từng bước giảm bớt quy mô để học làm một số nghề mới nhằm tăng thu nhập. Hiện nay, riêng nghề trồng nấm anh tiêu thụ hết khoảng 12,5 ha rơm/năm, tương đương số tiền 94.000.000 đồng và thu nhập ròng trung bình khoảng 100 triệu đồng/năm. Gần đây tuy có một số khó khăn nhất định song anh Khoa và mọi người nông dân nơi này vẫn cho rằng hầu hết bà con thoát được nghèo, xây dựng được nhà cửa đàng hoàng, mua sắn được phương tiện máy móc có giá trị và vươn lên khá, giàu phải nói là nhờ nghề làm nấm đem lại là chính. Chị Phạm Thị Thu, vợ của anh Khoa khẳng định “Dù gặp phải khó khăn, gia đình có sản xuất ít lại so với trước đây, nhưng tôi phải nói thật một điều là cho dù thế nào đi chăng nữa, gia đình tôi vẫn không bao giờ phụ bạc hay bỏ nghề trồng nấm rơm này được”. Thật vậy, nhờ yêu nghề, tâm huyết, gắn bó với nghề này hơn 10 năm qua, gia đình anh đã sắm sửa đủ thứ vật dụng phương tiện cần thiết trong sinh hoạt, đi lại, xây dựng nhà cửa khang trang, chi phí con cái học hành và mua được một xe ô tô tải… có được cơ ngơi tài sản hơn 1 tỷ đồng như anh đã là niềm mơ ước của bao nông dân “chân lấm, tay bùn” lâu nay rồi.
Anh Võ Hồng Sơn, Chủ tịch HND xã Bình Trị cho biết hiện nay Hội đang có kế hoạch thành lập và tổ chức ra mắt mô hình chi tổ hội nghề làm nấm tại thôn Châu Lâm này, nhằm hướng dẫn tổ chức bố trí việc tổ chức sản xuất của các hộ gia đình hội viên nông dân nhất là việc liên kết sản xuất, kinh doanh, bao tiêu sản phẩm để đảm bảo giá cả ổn định nhằm giúp bà con yên tâm sản xuất.
Ghé thăm một số hộ nông dân trồng nấm khác như anh Phạm Thăng, Nguyễn Đức An, Lê Viết Xuân… cũng đều có những tâm sự, chia sẽ và đều khẳng định thôn Châu Lâm khá, giàu lên, thoát nhanh một số hộ nghèo, cảnh quang làng xóm, đời sống như ngày hôm nay thì không thể bỏ qua nghề trồng nấm được. Đúng vậy, thực tế đã chứng minh cho việc chuyển đổi nghề trồng nấm rơm ở Châu Lâm là hướng đi đúng, phù hợp với đặc điểm tình hình của địa phương, đem lại nhiều lợi ích về kinh tế xã hội ở nông thôn hiện nay. Trước hết giải quyết được số lao động “nông nhàn” dôi dư sau từng mùa vụ, vừa giảm được số con em ly hương, làm ăn xa sẵn sàng ở lại góp sức làm giàu bằng chính công sức, nhiệt huyết của mình trên mảnh đất nơi “chôn nhau, cắt rốn” này. Theo số liệu của xã Bình Trị cho biết hiện nay thôn Châu Lâm đã có 100% hộ gia đình xây nhà kiên cố và công trình vệ sinh, có 04 xe máy cày, đặc biệt có 11 hộ mua được tổng cộng 11 chiếc xe ô tổ tải, xe oto con, tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể hiện còn 4%, đường làng, ngõ xóm được bê tông, cứng hóa 100%, Cảnh tình làng quê trung du ảm đạm nghèo khổ ngày nào giờ đây đã thật sự “đổi sắc, thay da” với một diện mạo tươi mới hẳn ra và đang tiếp tục vươn mình đi lên mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng nông thôn mới giàu đẹp trên quê hương Bình Trị thân yêu này.