Ảnh: Chuẩn bị ra khơi vụ cá bắc
Ông Nguyễn Văn Lê, ở thôn Hà Bình (Bình Minh) một ngư dân dày dạn kinh nghiệm và bản lĩnh, người được mệnh danh là “ngư phủ số 1”, dù năm nay đã ngoài 60 tuổi nhưng lại là người “làm ăn khấm khá” nhờ những vụ cá bắc. Từ nhiều năm nay, khi vừa kết thúc xong vụ cá nam là ông lại khẩn trương chuẩn bị các loại ngư lưới cụ để khai thác vụ cá bắc. Ngư cụ chủ yếu là chiếc thúng chai, một đảy lưới mắt dày và một đảy lưới mắt sưa, mỗi loại có chiều dài trung bình từ 500 đến 1000 m. Tổng cộng kinh phí mua sắm ngư cụ khoảng hơn chục triệu đồng dùng cho vụ cá bắc từ 3 đến 5 năm rồi thay loại mới. Lưới mắc dày là loại lưới dùng để đánh bắt các loại cá tạp nhỏ như cá trích, cá chỉ, cá lẹp…Loại lưới này chủ yếu dùng để đánh bắt ven bờ, mỗi buổi đi thả lưới kiếm trung bình khoảng vài ba trăm nghìn. Tuy nhiên, khai thác vụ cá bắc chủ yếu là những ngày biển chuẩn bị động hoặc biển vừa êm lại, lúc này ngư dân tranh thủ cơ hội để khai thác sẽ đạt sản lượng rất cao. Có hôm chỉ cần ra được khỏi vùng sóng mà trúng đậm một mẻ cá trích hoặc cá tạp là thu về trên vài triệu đồng. Với ngư dân Nguyễn Văn Lê và một số ngư dân khác, ngoài thu nhập từ vụ cá nam, việc thu nhập từ vụ cá bắc hàng năm khoảng ba đến bốn chục triệu đồng, trở thành nguồn thu nhập tăng thêm thường xuyên để trang trãi các khoản chi cần thiết trong những tháng mùa đông và ngày tết, trong khi nhiều ngư dân khác khi khai thác xong vụ cá nam thì về nghỉ đông, chờ đến sang năm mới đi lại. Việc chỉ nằm chờ khai thác một vụ cá nam duy nhất trong năm đã gây khó khăn cho nhiều ngư dân, có năm vụ cá nam mất mùa, thu nhập của ngư dân thấp, thu không đủ chi phí nên có nhiều người đã bán rẻ phương tiện, ngư lưới cụ hoặc để nằm bờ. Rất nhiều ngư dân lăn lộn với nghề biển hàng chục năm trời nhưng năm nào cũng thua lỗ do khai thác không đạt, cuối cùng cũng trắng tay khi tài sản, phương tiện càng để bờ lâu càng bị hư hỏng. Cuối cùng, nghề khai thác vụ cá bắc trở thành một cứu cánh để giúp họ trang trãi nợ nần và nuôi sống gia đình.
Anh Trần Văn Tiền, một ngư dân ở thôn Hà Bình, xã Bình Minh, tuy chưa đến 35 tuổi nhưng có thâm niên đi biển hơn 20 năm tâm sự: “ Tính ra làm biển tàu to máy lớn ngó oai vậy nhưng riêng về thu nhập thì tui tính 4 tháng mùa đông tui làm một mình thu về cũng bằng 6 tháng vụ cá nam, có năm hơn, mà chi phí thì chưa bằng một góc”. Anh Tiền là một ngư dân “rái cá”, biển càng động thì anh lại càng thu nhập cao, có nhiều hôm sóng to không ai đi biển được, anh và một vài ngư dân khỏe mạnh với phương tiện là chiếc thúng chai đã vượt qua sóng lớn để thả lưới. Với người trẻ như anh mới đủ sức dùng loại lưới mắt sưa ( lưới ba lớp) để khai thác trong thời tiết cực kỳ khắc nghiệt, vừa sóng to, gió lớn, lưới lại nặng và dài, nhưng khi ra được khỏi sóng lớn và thả được lưới thì coi như có tiền triệu trong ngày, nhiều mẻ lưới chỉ cần thả khoảng một vài giờ đồng hồ là thu về 4 đến 5 triệu. Loại lưới ba lớp của Thái Lan vừa mềm vừa hiệu quả, các loại cá đánh được gồm toàn những cá có giá cao như cá bè chang, cá thu, cá chét… Những loại cá mà các nhà hàng lớn đều săn tìm để phục vụ cho khách sang. Hơn nữa, cá biển ngang mùa đông rất ngon, thịt thơm và béo, một ký cá mùa đông bằng hai, ba ký cá vụ nam nên thu nhập của ngư dân cũng tăng theo.
Ngoài việc khai thác vụ cá bắc bằng các loại ngư cụ lưới cước, câu rê, nếu biển không động ngư dân bãi ngang còn khai thác bằng các phương tiện ghe máy nhỏ như giã ruốc ven bờ. Đây là loại phương tiện cơ động và cho thu nhập rất cao nếu gặp ruốc nổi. Mỗi chuyến cào trúng từ 1 đến 2 triệu đồng, có ngày thu nhập 5 đến 10 triệu đồng. Tuy nhiên, nghề này phụ thuộc vào thời tiết và may mắn, nếu trúng mùa ruốc mà trời không nắng thì giá chỉ còn một phần tư, ruốc thì có năm được mùa lớn nhưng nhiều năm không xuất hiện nên nghề cào ruốc cũng không thường xuyên.
Hiện nay, nhiều ngư dân bãi ngang đã quyết định đầu tư phương tiện lớn và ngư lưới cụ như giã cào, lưới ba lớp… thậm chí đóng tàu vỏ thép để khai thác vụ cá bắc và thực tế đã mang lại hiệu quả rất cao, dù thời gian bám biển ít hơn do biển thường xuyên động. Với các phương tiện hiện đại, mỗi chuyến biển hơn 10 ngày có thể khai thác hàng tấn cá xuất khẩu như cá thu, cá chim, cá bớp…Vì vậy, ngày càng nhiều ngư dân các xã bãi ngang ven biển của Thăng Bình đã giàu lên nhờ chuyển hướng qua khai thác vụ cá bắc thành vụ chính, điều này mở ra một hướng đánh bắt mới, giúp cho nguồn thực phẩm cá biển tươi luôn được cung cấp cho thị trường quanh năm, ngư dân tăng thời gian bám biển và thu nhập, và không còn tình trạng nằm bến đợi mùa .