(Ảnh: Đại tá, cựu binh Lê Xuân Đây)
Dũng cảm trong chiến tranh
Đại tá Lê Xuân Đây sinh ra trong một gia đình cách mạng nên khi còn trẻ ông đã sớm tham gia kháng chiến, 18 tuổi ông được kết nạp vào Đảng, 20 tuổi ông được chính thức tham gia bộ đội chủ lực trực tiếp kháng chiến và trở thành người lính Trường Sơn. Ngày đó ông và đồng đội chỉ nghĩ duy nhất một điều là chiến đấu tới cùng với mong muốn tột bậc là giải phóng đất nước. Trong những ngày tháng bom đạn mù mịt ấy, ranh giới giữa sự sống và cái chết rất mỏng manh nhưng ông và đồng đội không hề run sợ. Bản thân ông Đây cũng nhiều lần trúng đạn của địch, nhưng ông luôn nghĩ, ông vẫn còn sống là một may mắn lớn và ông tự nhủ sẽ trả ơn sự may mắn đó bằng cách tiếp tục chiến đấu cho phần bản thân, cho cả phần đồng đội đã mất. Với sự giác ngộ cách mạng và tinh thần trách nhiệm trong công việc, sau này ông Đây được tín nhiệm vị trí Sư trưởng Sư đoàn 968, quân tình nguyện Việt Nam - Lào.
Về chuyện hôn nhân, sau khi tập kết ra Bắc ông quen và kết hôn với một nữ bộ đội miền Bắc xinh đẹp đang công tác ở Quân khu Tả ngạn - Hải Dương. Giữa bom đạn, hai người được 2 bên đơn vị tác hợp bằng một đám cưới đơn sơ. Đám cưới xong ông lại lên đường chiến đấu theo tiếng gọi của Tổ quốc và trực tiếp giữ đường 9 Nam Lào ở Quảng Trị. Đây là thời kỳ khốc liệt nhất của cuộc chiến tranh. Sau đó theo yêu cầu chính trị đơn vị ông đánh sang Lào giữ Tây đường Hồ Chí Minh và tiếp tục thực hiện nhiệm vụ đến khi đất nước hoàn toàn giải phóng.
Nhân đạo trong thời bình
Năm 1975, rời chiến trường, ông Đây đi tìm vợ con để đoàn tụ với gia đình. Lúc bấy giờ, vợ ông vẫn công tác ở miền Bắc. Gia đình ông đoàn viên chưa được bao lâu thì vợ ông mất. Không lâu sau đó, người con trai của ông đang công tác trong quân đội cũng qua đời. Ở miền Bắc thêm một thời gian ngắn, ông Đây quyết định về quê hương của mình, tức thôn Tiên Đõa, xã Bình Sa. Rời xa quê vợ, ông Đây hồi hương với nỗi nhớ da diết về người vợ và đứa con đã mất. Giấu nỗi buồn trong lòng, ông vẫn vui vẻ, hòa đồng với hàng xóm, láng giềng. Thời điểm ông về quê là những năm 1989 - 1990, làng Tiên Đõa còn nghèo khó, điện đài không có, nước sinh hoạt thì nhiễm phèn. Bấy giờ, chính quyền địa phương ra sức cố gắng để đưa điện về để phục vụ sinh hoạt và đời sống người dân. Năm 1996, đường dây điện đã về làng nhưng Tiên Đõa vẫn âm u trong ánh đèn dầu hiu hắt. Bởi muốn có điện thì mỗi hộ dân phải nộp 500 nghìn đồng trả tiền chi phí kéo dây điện. Thời điểm đó, 500 nghìn đồng là số tiền rất lớn với những người dân vùng quê nghèo khó này. Nhiều người chấp nhận sống chung với đèn dầu, ánh nến mà không đăng ký kéo điện. Chính trong lúc ấy, ông Đây đã đăng ký với địa phương rằng ông sẽ nộp tiền để kéo điện cho cả làng. Để có tiền ông Đây đã mang căn nhà của mình ra cầm cố ngân hàng để có tiền mang điện về cho cả làng. Về sau, những hộ có tiền đã xin gửi trả lại cho ông Đây nhưng ông không nhận. Không trả được tiền, mọi người nghĩ cách mỗi khi đi chợ mua biếu ông mớ rau, mớ cá. Việc làm của ông đã thắt chặt thêm tình làng, nghĩa xóm, bà Trương Thị Tiền (sinh năm 1968) người dân địa phương xúc động chia sẻ. Sau khi thế chấp nhà, ông Đây dùng tiền vay ngân hàng để kéo điện cho làng. Tiền vay vẫn còn, ông tiếp tục làm công việc thiện nguyện. Đầu tiên, ông mua vật liệu và thuê người sửa sang lại giếng Tiên (giếng chung của làng bấy giờ) để bà con có nước sinh hoạt. Rồi ông sửa sang lại trường mẫu giáo cho trẻ em có nơi học hành tử tế. Ông Đây còn xây nhà cho nhiều người nghèo khó như cụ Huỳnh Mãi ở tổ 2 thôn Tiên Đõa. Khi ông Mãi qua đời, gia đình không có tiền để lo đám tang, ông Đây đã giúp 1 triệu đồng và vận động bà con trong thôn xóm chung tay lo tang ma chu đáo… Cứ thế, giúp được cho ai việc gì, vị cựu chiến binh rất vui, phải hơn 3 năm sau từ ngày thế chấp nhà, ông mới góp đủ lương hưu để trả nợ vay ngân hàng.
Ghé đến thăm ngôi nhà ông đang ở là ngôi nhà cấp 4 đã quá cũ kỹ nhưng ông không hề nghĩ cho mình mà say mê công việc thiện nguyện. Trong nhà không còn gì có giá trị lớn vậy mà ông không hề bận tâm chuyện mua sắm phương tiện hay làm nhà mới, khoản tiền lương hưu ngoài chi tiêu cho sinh hoạt hằng ngày ông đều dành tất cả để giúp người nghèo khó.
Nhận xét về vị Đại tá nhân hậu, ông Nguyễn Văn Lương - Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã Bình Sa chia sẽ: “Sau khi đồng chí Đây về hưu, từ những đồng tiền lương ít ỏi của mình, đồng chí đã tiết kiệm và thậm chí là vay mượn thêm để giúp đỡ những hội viên cựu chiến binh cũng như nhân dân có hoàn cảnh khó khăn. Đồng chí là người rất nhân hậu. Các cấp chính quyền và người dân ai cũng kính trọng, mến thương đồng chí Đây”.
Với 93 năm tuổi đời, 75 năm tuổi Đảng, là người chiến sĩ kiên trung, là đảng viên tiêu biểu, đồng chí luôn tận tâm, tận tuỵ với công việc, luôn lấy tư tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam cho hành động của mình, cá nhân đồng chí luôn được tôn vinh tại các hội nghị sơ kết, tổng kết việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; giờ đây sức khoẻ đã yếu nhưng tấm gương của đồng chí để cho thể hệ trẻ hôm nay và mai sau học tập noi gương./.